Digitalizacija zaostavštine Srba u mestu Osredak u Bosni i Hercegovini

Abstract

Digitalizacija zaostavštine raseljenog naroda omogućava uvid u način života koji je taj narod vodio na području sa koga je raseljen i obezbeđuje očuvanje veze njegovih potomaka sa svojim korenima. Sa tim ciljem započeta je digitalizacija zaostavštine Srba u mestu Osredak, koje pripada opštini Cazin u Bosni i Hercegovini. U Osretku je nekada većinsko stanovništvo bilo srpske nacionalnosti, a danas u njemu živi svega jedna srpska porodica. Izvršena je digitalizacija hrama Svetih apostola Petra i Pavla, Četvorojevanđelja iz XIX veka i nadgrobnih spomenika na pravoslavnom groblju, kao poslednjih svedoka prisustva srpskog naroda na tom području. Hram Svetih apostola Petra i Pavla je sagrađen pre Prvog svetskog rata. Pravoslavnom stanovništvu je pored verskog središta bio i centralno mesto socijalnog života. Tokom Drugog svetskog rata i početkom građanskog rata u Bosni i Hercegovini pretrpeo je značajna oštećenja, a njegova obnova je započeta 2012. godine na inicijativu nekadašnjih stanovnika Osredka. Četvorojevanđelje sadrži kanonska jevanđelja po Mateju, Marku, Luki i Jovanu i predstavlja najvrednije i u dobrom stanju sačuvano blago hrama. Četvorojevanđelje je štampano u Rusiji, a kupljeno dobrovoljnim prilogom lokalnog stanovništva 1882. godine. Započeta je digitalizacija nadgrobnih spomenika pravoslavnog groblja, koji na poseban način pričaju priču o mestu i njihovim nekadašnjim stanovnicima. Najbolji su svedok koje su porodice nastanile mesto i kada, prosečnoj starosti stanovništva, pismenosti, pojavi bolesti usled kojih se povećavala smrtnost stanovništva, ratovima koji su se odigrali na tom području, kao i pojavama migracija. Napravljena je mapa groblja. Svakom nadgrobnom spomeniku je dodeljena ikonica koja opisuje njegov oblik i trenutno stanje, ime i prezime pokojnika ukoliko je poznato, i slika spomenika. Grobovi su grupisani po porodicama, te radi lakšeg pretraživanja mape groblja, ikonice nadgrobnih spomenika jedne porodice obojene su istom bojom. Najstariji spomenici sa kojih je moguće pročitati podatke o preminulom datiraju iz osamdesetih godina XIX veka. Postoji nekoliko tipova nadgrobnih spomenika, od kojih su neki jednostavni i sadrže samo tekst sa podacima o pokojniku, a neki su ukrašeni ponekim ili većim brojem motiva.